تاکسیدرمی، هنر خشک کردن جسد حیوانات و مجسمه سازی از پیکر آن هاست که یکی از باستانی‌ترین ریشه‌های هنرهای تجسمی به شمار می‌رود.
 این کار نیاز به دقت و مهارت بالایی دارد تا شکل و ژست حیوان با طبیعی‌ترین حالت ممکن حفظ شود. بی‌شک موزه آثار طبیعی و حیات وحش ایران را می‌توان مأمن این حیوانات مجسمه مانند دانست، جایی که بیشترِ گونه‌های منقرض شده آبزیان، خزندگان، پستانداران و... در آن به اجبار سکونت داده شده‌اند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این مورد، گفت‌و‌گویی با مهندس علی کاوه فیروز، رئیس کارگاه تاکسیدرمی موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیکی سازمان حفاظت محیط زیست کشور داشتیم که از نظر می‌گذرانید.

 تاکسیدرمی چیست ؟
کلمه تاکسیدرمی یک واژه یونانی مرکب از دو جزء taxi  به معنای آراستن وderma  به معنای پوست است. در فارسی به تاکسیدرمی گاهی آکنده سازی و یا امپایاژ هم اطلاق می‌شود. معمولاً حیوانات وحشی را که به هر نحوی تلف شده باشند، تاکسیدرمی می‌کنند. کندن پوست جانور، ضد عفونی، دباغی و اسکلت سازی و سرانجام تاکسیدرمی انجام می‌شود. یک تاکسیدرمیست لازم است آناتومی، مجسمه سازی، طراحی و نقاشی را هم بداند.
 این کار روی چه حیوانات و با چه اهدافی انجام می‌شود؟
تاکسیدرمی بر روی پستانداران، پرندگان و خزندگان تلف شده، قابل انجام است. وقتی نمونه‌ای تلف شد، برای نگهداری آن نمونه به شکل طبیعی و به منظور استفاده علمی و آموزشی و جلوگیری از شکار و نمونه‌گیری در امور پژوهشی و تحقیقاتی بهترین عمل، تاکسیدرمی نمونه تلف شده است.  در دانشگاه‌ها و مراکز علمی پژوهشی نیاز به اشکال طبیعی حیوانات است که با تاکسیدرمی بر روی نمونه‌های تلف شده به این اهداف دست پیدا می‌کنیم. بررسی و مطالعه حیات وحش، رده‌بندی، مطالعات بیوشیمی، DNA  و کمک در شناسایی نمونه‌های جدید از جمله اهداف این کار است.

 قدیمی‌ترین تاکسیدرمی که در موزه تاریخ طبیعی و ذخایر ژنتیک سازمان حفاظت محیط زیست نگهداری می‌شود، کدام است؟
قدیمی‌ترین نمونه احتمالاً پوست ببر ایرانی است که هم اکنون در موزه تنوع زیستی پردیسان نگهداری می‌شود.

 از این تاکسیدرمی‌ها چه استفاده‌ای می‌شود؟
از نمونه‌های تاکسیدرمی در موزه تاریخ طبیعی و نمایشگاه‌های حیات وحش استفاده می‌شود. همچنین این تاکسیدرمی‌ها در امور تحقیقاتی و علمی و پژوهشی کاربردهای مؤثری
دارد.

 استفاده از تاکسیدرمی و ذخایر ژنتیک حیوانات در معرض انقراض و یا منقرض شده چه کمکی به ما می‌کند؟
نمونه‌های منقرض شده یا در حال انقراض هم که قبلاً تلف شده باشند، تاکسیدرمی می‌شوند و همانند نمونه‌های دیگر از این نمونه‌ها نیز می‌توان استفاده کرد.
 این تاکسیدرمی‌ها نگهداری خاصی را می‌طلبند؟
بله، نمونه‌های تاکسیدرمی نباید در معرض گرد غبار و نور آفتاب و آب قرار داشته باشند. یکی از موضوعاتی که تروفه‌های تاکسیدرمی را تخریب می‌کند، رطوبت و آب است. نمونه‌های تاکسیدرمی اگر در معرض مستقیم آب قرار گیرند، کاملاً تخریب می‌شوند. همچنین حشرات پوست‌خوار مانند درمستیده و قارچ‌ها هم از آفات تروفه‌های تاکسیدرمی محسوب می‌شوند که پیشگیری از این آفات هم جزو برنامه‌های حفظ و نگهداری تروفه‌ها است. بنابراین برای حفظ و نگهداری نمونه‌های تاکسیدرمی برنامه‌های خاصی تدوین شده است، مانند نگهداری نمونه‌ها درون ویترین‌ها و دیورومای شیشه‌ای، جلوگیری از نور و نفوذ آب و آفت زدایی.

 خرید و فروش حیوانات تاکسیدرمی شده از نظر قانونی مشکلی ندارد؟
دستورالعمل مصوب در این خصوص وجود دارد. دستورالعمل صدور پروانه برای عرضه یا خرید و فروش و نگهداری جانوران تاکسیدرمی شده، برای آن دسته از جانوران وحشی صادر می‌شود که شکار آن‌ها بر اساس پروانه‌های صادر شده توسط سازمان مجاز است، در غیر این صورت تخلف محسوب می‌شود و مستلزم برخورد قانونی از طرف سازمان است.

 متأسفانه هنوز هم هستند خانه‌هایی که با تاکسیدرمی تزیین می‌شوند. به نظر شما این کار تعرض به حقوق حیوانات نیست؟
اگر در راستای دستورالعمل‌ها و قوانین سازمان باشد و حتماً مجوز نگهداری داشته باشند، مشکلی ندارد، در غیر این صورت تخلف محسوب می‌شود.

 از این دستورالعمل‌ها و قوانین برایمان بگویید.
افراد علاقه‌مند به احداث كارگاه تاكسيدرمي باید تقاضای خود را با مدارک تعیین شده به اداره كل حفاظت محيط زيست استان ارایه کنند. مدارك همراه با گزارش كارشناسي و اعلام نظر اداره كل حفاظت محيط زيست استان به دفتر موزه تاريخ طبيعي ارجاع می‌شود تا در صورت موافقت و تأييد كارشناسي آن دفتر به منظور صدور مجوز به اداره كل نظارت و بازرسي سازمان ارسال و آن اداره كل، مجوز مربوطه را به اداره كل استان ابلاغ کنند.
ضمن اینکه باید در آزمون عملی که توسط بخش‌های تخصصی کارگاه تاکسیدرمی زیر نظر دفتر موزه تاریخ طبیعی برگزار می‌شود، شرکت کرده و گواهی صلاحیت فنی را از این دفتر دریافت کنند.

 هر از گاهی فیلم هایی در شبکه های مجازی منتشر می‌شود مبنی بر شکار
 بی رحمانه حیوانات و استفاده از گوشت و پوست و در نهایت فروش تاکسیدرمی آن ها. محیط زیست چه اقدام‌هایی برای برخورد با این افراد دارد؟
پس از پیگیری های زیاد، برای حفظ گونه‌های گوناگون حیات وحش، جرایم نقدی قابل پرداخت بابت ضرر و زیان وارده به محیط زیست ناشی از شکار و صید غیرمجاز جانوران وحشی موضوع بند(چ) ماده سه قانون شکار و صید به تصویب نهایی رسیده است. هر چند که با توجه به جمعیت پراکنده برخی حیوانات در کشور، براحتی متوجه می‌شویم که این گونه‌ها گوهرهای با ارزش و کمیابی هستند که حتی قابل ارزشگذاری نیستند. در بیشتر گونه‌ها تا قبل از این، میزان نرخ جرایم از سودی که متخلف و شکارچی کسب می‌کرد، کمتر بود و همین سبب افزایش تخلفات شده بود. علاوه بر این، در بیشتر مواقع متخلفان پس از بارها تکرار تخلف، تنها یک بار دستگیر شده و جریمه می‌شدند که کم بودن میزان جرایم برای متخلفان مشکل‌ساز نبود، که امیدواریم با قوانین جدید این مشکلات حل شود .